Түркияның қорғаныс алыбы «Aselsan» – 50 жаста
Түрік компаниясы бүгінде әлемдегі ең үздіктердің қатарында тұр және дүние жүзінің көптеген еліне экспортталатын заманауи қорғаныс технологияларын жасап шығарады.
Әскери эмбарголар тудырған дағдарысты еңсеру мақсатында басталған бастама уақыт өте келе Түркияның ең өршіл технологиялық табыс тарихының біріне айналды.
Елдің жетекші қорғаныс-электроника компаниясы «Aselsan» осы айда өзінің 50 жылдық мерейтойын атап өтуде. Ардагерлер, инженерлер және үкімет өкілдері бұл кезеңнің жай ғана бір компанияның құрылған күні емес, одан да терең мағынаға ие екенін айтады.
Қорғаныс сарапшысы, халықаралық құқық және қауіпсіздік профессоры Месут Хаккы Джашын: «Шын мәнінде, бұл – Түркияның өз ақпараттық революциясының 50 жылдығы», – дейді.
«Aselsan» компаниясының осы мерейтойға орай жарияланған қысқа фильмінде компанияның құрылу тарихы баяндалады.
Фильмде Кипрде қызмет етіп жүрген бір сарбаз Түркияның толық технологиялық дербестікке қол жеткізген болашағын елестетеді.
Оқиға желісі сарбаздың соғыс алаңындағы күресін «Aselsan-ның» кезең-кезеңімен дамыған технологиялық серпінімен байланыстырады. Бұл шетелге тәуелділіктен ұлттық мүмкіндіктерге дейінгі 50 жылдық процесті бейнелейді.
Фильмде Түркияның алғашқы ұлттық радиосының өндірілуі, электрондық соғыс саласындағы жетістіктер және елдің әуе қорғаныс архитектурасы «Болат Күмбез» секілді маңызды кезеңдер көрсетіледі.
Ал сарбаздың алғы шептегі табанды ілгерілеуі «Aselsan-ның» шағын радио өндірушісінен байланыс, радар, электро-оптика, киберқауіпсіздік және ұшқышсыз жүйелер салаларында 700-ден астам жетілген өнімі бар ірі қорғаныс өндірушісіне дейінгі өзгерісінің символы ретінде беріледі.
Ұлтқа қызмет ету
«Aselsan» басшылығы компанияның құрылған күнін жай ғана еске алу шарасы емес, «Отанын ең көп сүйетін – өз міндетін ең жақсы атқаратын адам» деген ұстанымға негізделген миссияны қайта растау деп қабылдайды.
«Aselsan-ның» бас директоры Ахмет Акйол «TRT World» арнасына «Елу жыл бойы қорғаныс электроникасының барлық саласында жетілдірілген жоғары технологияларымызбен қаһарман қарулы күштеріміздің күшін арттырдық», – дейді.
Акйол компанияның 24 елде қызмет атқаратынын айтып, бұл Түркияның ықпал аймағын кеңейтетінін жеткізді.
Ол: «Түрік инженерлерінің қолынан шыққан «Aselsan» технологиялары еліміздің жаһандық аренадағы қуатты әрі беделді орнына елеулі үлес қосады», – деді.
Бүгінде «Aselsan» 13 000-нан астам инженер мен маманды жұмыспен қамтып, әлемдегі ең ірі 43-ші қорғаныс компаниясы саналады.
Өткен жылы компания 15 аймақтағы 80 елге әртүрлі жүйелер экспорттап, 500 миллионнан 800 миллион долларға дейін табыс түсірді.
Жуырда ашылған Анкарадағы Оғулбей технология кампусы Түркия Республикасы тарихындағы ең ірі қорғаныс инвестицияларының бірі ретінде сипатталады.
Маңызды кезең
Профессор Джашын «Aselsan-ның» құрылуын ондаған жылдарға созылған шетелдік жүйелерге тәуелділіктен кейінгі стратегиялық бетбұрыс деп түсіндіреді.
Ол «TRT World-ке» «НАТО-ға кіргеннен кейін біздің негізгі қару-жарақ және байланыс жүйелеріміз тікелей АҚШ-қа тәуелді болды. 1974 жылғы Кипр бейбітшілік операциясы кезінде америкалық радиолар үнсіз қалған сәтте Түрік армиясы кенет байланыссыз қалды. Бұл осалдық әскери кемеміз «Kocatepe-нің» батуы мен күштеріміздің қауіпке ұшырауына алып келді», – деді.
Осы қиындықтар мен одан кейінгі қару-жарақ эмбарголары Түркияның алғашқы ұлттық радиосын жасау және маңызды технологияларда дербестікке қайта қол жеткізу мақсатында 1975 жылғы 14 қарашада «Aselsan» компаниясының құрылуына себеп болды.
Өзі де бұрын армияда байланыс офицері болған Джашын «Aselsan-ды»
«Түркияға XXI ғасырдың электрондық соғыс алаңында ақпараттық үстемдік беретін мекеме» деп сипаттап, киберсоғыс, ұшқышсыз жүйелер және көпсалалы әскери доктринаның өрлеуін атап өтті.
Джашынның айтуынша «Түркия бүгінде кез келген тыңшылық, саботаж және дезинформация операциясына төтеп бере алатын деңгейге жетті. «Aselsan-ның» арқасында біз киберкеңістікте, әуеде, теңіз түбінде, ғарышта және құрлықта өзімізді қорғай аламыз».
Ол «Aselsan-ның» НАТО-ға үйлесімді көптеген жүйесі енді керісінше одақтастарға экспортталып жатқанын айтып, бұрынғы эмбарго жағдайының толығымен кері бағыт алғанын атап өтеді.
Джашын: «Түркия бүгінде байланыс жүйелерін, электрондық бөгет құралдарын, криптографиялық технологиялар мен киберсоғыс қабілеттерін әлемге сататын елге айналды», – дейді.
«Aselsan» жасаған жүйелер Түркияда және шетелдегі терроризмге қарсы операцияларда қолданылып келеді.
Компания технологиялары «Altay» танкі, «KAAN» ұлттық жойғыш ұшағы, «Hürjet», «Atak» және «Gökbey» тікұшақтары, сондай-ақ «Akıncı» ұшқышсыз ұшақтары сияқты платформаларды қолдайды.
Профессор Джашын бұл жүйелердің қазір ұшқыштар, құрлық күштері, теңіз платформалары, спутниктер және ұлттық әуе қорғаныс жүйелері арасында шифрланған байланыс жүзеге асыратын интеграцияланған цифрлық архитектурада жұмыс істейтінін айтады.
Оның сөзінше «Тарихта алғаш рет бүкіл соғыс алаңының көрінісін бір мезетте Президент пен Бас штаб бастығының үстелінде көруге болады».
Джашын «Aselsan-ды» алгоритмдік нысана таңдау, электрондық шабуыл және болашақта тіпті анти-спутник операцияларын орындай алатын, «ақпарат соғысындағы түріктердің жарқыраған қылышы» деп атайды.
Ол сөзін былай қорытындылайды: «Aselsan” Түркияның цифрлық төңкерісінің көшбасшы компаниясына айналды. Сүңгуір кемелерден жойғыш ұшақтарға, барлау спутниктерінен болашақ автономды қару жүйелеріне дейін барлық салада жарқырап тұр. Эмбарголар есікті жапқанда, Түркия өз есігін өзі ашты. «Aselsan-ның» хикаясы – осы».